تجربهٔ کاربری (به انگلیسی: User Experience) که به اختصار UX می گویند، شامل رفتارها، نگرشها و احساسات یک کاربر دربارهٔ استفاده از یک محصول، سامانه یا سرویس خاص است. تجربهٔ کاربری جنبههای کاربردی، تجربه شده، اثرگذار به صورت عاطفی، معنادار و ارزشمند تعامل انسان و رایانه و مالکیت محصول را در بر میگیرد. علاوه بر این، برداشت یک فرد از جنبههای مختلف یک سامانه مثل سودمندی، کاربری آسان و کارایی نیز در گسترهٔ تجربهٔ کاربری قرار میگیرد. به عبارت دیگر، تجربهٔ کاربری همان خاطرهای است که با استفاده از یک محصول، سامانه یا سرویس در ذهن کاربر نقش میبندد.
از آن جایی که تجربهٔ کاربری دربارهٔ ادراکهای فردی و تفکراتی در رابطه با سامانه است، میتواند ماهیتاً تا حدی به عنوان یک امر ذهنی، نظری و درونی (سوبژکتیو) در نظر گرفته شود. همچنین تجربهٔ کاربری یک مفهوم پویا است که به طور مداوم در طول زمان با توجه به تغییرات در شرایط استفاده و نیز گسترش یافتن زمینههای کاربرد آن، تغییر میکند.
UX زمانی به وسیله ی دانشمند شناخته شده "دونالد نورمن" (Donald Norman) در اوایل دهه ی ۱۹۹۰ ابداع شد که معاون گروه تکنولوژی پیشرفته ی شرکت اپل بود. او اینگونه UX را معنی می کند: "تجربه ی کاربری" همه ی تقابل های کاربر با شرکت، خدمات، و محصولات آن را در بر میگیرد.
طراحی تجربه ی کاربری (UX) پروسه ای است از افزایش رضایت کاربر به وسیله ی بهبود قابلیت استفاده، دسترسی و تقابل بین محصول و کاربر. UX طراحی مواجه سنتی انسان با کامپیوتر را گرد آوری کرده و آن را با نشان دادن محصول یا سرویس به همان شکلی که کاربر می شناسد توسعه می دهد.
استاندارد بینالمللی ارگونومیهای تعامل انسان و سامانه (بخش ۲۱۰ از استاندارد ISO-9241)، تجربهٔ کاربری را «برداشتهای یک فرد و واکنشهایی که از استفاده یا انتظار استفادهٔ وی از یک محصول، سامانه یا سرویس ناشی میشود» تعریف میکند. بنا به این تعریف، تجربهٔ کاربری تمام احساسات، باورها، اولویتها، برداشتها، واکنشهای جسمی و روانی، رفتارها و دستآوردهای کاربران که پیش از استفاده، در حین استفاده و پس از استفاده رخ میدهد را شامل میشود. این استاندارد همچنین سه عامل سامانه، کاربر و زمینهٔ استفاده را عواملی میداند که تجربهٔ کاربری را تحت تأثیر قرار میدهند.
علاوه بر استاندارد ISO، تعریفهای متعدد دیگری برای تجربهٔ کاربری وجود دارد که برخی از آنها به صورت دقیقتر مورد مطالعه قرار گرفته اند.
UX محدود به رابط تصویری محصول شما نیست. بلکه یک مفهوم است که ابعاد وسیعی دارد و همه ی تجاربی که یک شخص میگذراند را در بر میگیرد؛ از جمله:
- پروسه ای که آن را طی می کنند تا محصول شرکت شما را کشف کنند.
- ترتیب کارهایی که کاربر در تعامل با رابط کاربری انجام می دهد.
- احساسات و فکرهایی که کاربر هنگام ارتباط با شرکت به دست می آورد.
- و تاثیراتی که به طور کلی مشتریان از تعامل با محصول میگیرند.
- در طراحی برای تجربه کاربر ، باید کاربرانتان را بشناسید تا بتوانید محصول یا سرویسی را طراحی کنید که آنها را شگفت زده کند و احساس آرامش و خوشی هنگام استفاده از محصول شما داشته باشند.
طراحان UX (تجربه ی کاربری) مسئولند تا اطمینان دهند، شرکت محصولی را تولید خواهد کرد که به نیاز های مشتری پاسخ می دهد و به آن ها اجازه می دهد به طور یکپارچه به بازده ی مورد نظر خود برسند.
طراحان ممکن است این کار را با تحقیق بر روی کاربر انجام دهند که تا حد ممکن درباره ی استفاده کننده از محصول اطلاعات به دست آورند. وسپس از آن آموخته ها استفاده کنند اسکلت و نمونه های اولیه را تصویر کنند تا به کاربر کمک کنند که از نقطهی الف به نقطه ی ب برسد.
منابع:
عاشوری، زینب، تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI) تعاریف و تفاوت ها، مقالات سایت لولسا.
International Organization for Standardization (2009). Ergonomics of human system interaction - Part 210: Human-centered design for interactive systems (formerly known as 13407). ISO FDIS 9241-210:2009.
UX definitions at AllAboutUX.org
Law, E.; Roto, V.; Hassenzahl, M.; Vermeeren, A.; Kort, J. (4–9 April 2009). "Understanding, Scoping and Defining User Experience: A Survey Approach". Proceedings of Human Factors in Computing Systems conference. CHI’09. Boston, MA, USA.