Your browser does not support JavaScript!
خدمات طراحی گرافیک
طراحی پوستر
طراحی اینفوگرافیک
طراحی لوگو
تایپوگرافی

تایپوگرافی یا نویسه‌ نگاری (به انگلیسی Typography) هنر و فن حروف‌ چینی (حروف‌ نگاری) برای نمایش زبان است. تایپوگرافی شامل طرح حروف (خانواده فونت)، سر واژه (Point یکای اندازیه گیری استادندارد)، ارتفاع خط، فاصله بین حروف و چینش حروف می باشد. در تایپوگرافی هنرمند طراح سعی می کند تا ویژگی بصری حروف را تقویت نموده و وجه تصویری به نوشتار بدهد. به عبارتی در تایپوگرافی با نشانه های زبان شناسی، تصویر سازی انجام می شود. این تصاویر چه به صورت "مفهوم نگاری" باشد یعنی این که مخاطب قبل یا ضمن خوانده شدن کلمه بتواند بار معنایی ان را به راحتی درک کند و چه به صورت تصاویر انتزاعی که به وسیله فرم و رنگ ایجاد می شود در هر دو صورت هنرمند پیوندی را بین خط و تصویر ایجاد می کند.

تعاریف تایپوگرافی

دانشنامه بریتانیکا تایپوگرافی را به این صورت تعریف می کند: تایپوگرافی مرتبط با تعیین شکل ظاهری یک صفحه ی چاپی است. در لغت نامه های دیگر مثلا لغت نامه انگلیسی کالین، تایپوگرافی چنین تعریف شده است: هنر، صنعت و فرآیند ترکیب حروف تایپی و چاپ آن ها، تایپوگرافی نامیده می شود. صرف نظر از تعاریفی که در مورد تایپوگرافی ارائه می شود، برای شناخت بیشتر آن بهتر است بدانیم تایپوگرافی چگونه به وجود آمده است و چه استفاده هایی از آن می شود.

فنون تایپوگرافی (نویسه نگاری) که بیشتر بعد از اختراع چاپ رواج زیادی پیدا می کند، فن بیان نوشتار در ارتباط با فن چاپ است. ولی این رشته به چاپ محدود نگشته و امروزه این روش کاربردی بسیار گسترده یافته و در تمام لحظات زندگی از تلوزیون، سینما، روزنامه ها، مجلات، نشریات، تبلیغات و وب سایت ها و حتی معماری و مجسمه سازی مشاهده می گردد. در تبلیغات مدرن، استفاده از نویسه نگاری بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته است. امروزه استفاده از تایپوگرافی در اکثر پوستر ها، وب سایت ها، اپلیکیشن ها و ویدئو های تبلیغاتی رواج بسیاری یافته است.

مجموعه رفتار ها و طراحی هایی که با حروف انجام می شود تا حروف و کلمات به وجه تصویری نزدیک شوند، این تعریف لزوما به طراحی گرافیک مرتبط نیست و هر حرکتی از این نوع و با هر قصد و نیتی تایپوگرافی است.

به عبارتی دیگر در طراحی گرافیک شاخه ای مطرح است که با حروف و کلمات سر و کار دارد و کاربرد آن ایجاد تاثیر بصری یا بیان تصویری به کمک کلمات است، آثار خلق شده در تایپوگرافی قبل از آن که خوانا باشد، حاوی یک پیام تصویری است. بنابراین یک اثر تایپوگرافیک می تواند از مجموعه ای حروف و کلمات که در عین حال معنایی نیز ندارد تشکیل شده باشد.

تایپوگرافی (نویسه نگاری) اثری گرافیکی است که  در آن حال و هوای اثر و کیفیت ترکیب بندی به اعتبار نوشته و حروف ایجاد می شود و نوشتار ان را تثبیت می کند.

تاریخچه تایپوگرافی

پیشینه ی تایپوگرافی در جهان به قرن سیزدهم میلادی مربوط می شود که در اروپای قرون وسطی تایپوگراف ها از قالب های سفالی تک حروف برای ساختن نوشته های روی دیوار استفاده می کردند. این فرم در اروپا بسیار محبوب واقع شده بود تا زمانی که ماشین چاپ در قرن پانزدهم توسط یوهانس گوتنبرگ اختراع شد.

در اواخر قرن نوزدهم میلادی تایپوگرافی مدرن توسط فعالیت هنرمندانی نظیر باهاوس و تیش هولد مطرح شد. به طور مثال باهاوس با حروف نگاری جدید، اصول و قواعد صفحه آرایی را در هم شکست و عناصر تزئینی و ترکیب بندی متقارن را کنار گذاشت و به جای یک صفحه کلاسیک، از انواع حروف دست ساخته بدون پایه و  با خطوط زمینه کلفت سیاه و قرمز جهت در هم شکستن صفحه و تقسیم آن به اجزای پراکنده استفاده شد تا به این وسیله نگاه بیننده را در کنترل بگیرد. در ابتدا حروف نگاری مدرن را انشعابی غیر عادی از طراحی مرسوم و جاری می دانستند، اما با گذر زمان این شیوه تبدیل به اصول و قواعدی تحسین برانگیز شد. 

تفاوت و شباهت تایپوگرافی و کالیگرافی

آن چه تایپوگرافی (طراحی حروف) را از کالیگرافی (خوشنویسی) متمایز می کند، این است که در خوشنویسی هنرمند بر اساس قواعد از پیش تعیین شده و اجرای هر چه زیباتر حروف و کلمات با رعایت هندسه تحریر عمل نگاشتن را انجام می دهد، در حالی که در تایپوگرافی هنرمند بر اساس نیازی که در پیام بصری مورد نظر مطرح است شکل حروف را تغییر و به آن وجه تصویری می دهد.

جدای از تمایزاتی که در خصوص تایپوگرافی (طراحی حروف) با کالیگرافی بیان شد، بین این دو روابط و نقاط مشترکی نیز وجود دارد. چه بسا که استفاده از طراحی حروف برای اولین بار در صنعت چاپ با الهام و ریشه در خط و وشنویسی مرسوم در زمان خد و برای تاکثیر کردن آن ایجاد می شود.

اولین اقداماتی که در آشتی بین خط و صنعت چاپ انجام می گردد، توسط گوتنبرگ بوده که با استفاده از خط "گوتیکی" مرسوم در زمان خود و ایجاد تغییراتی که آن را با سیستم چاپ هماهنگ نماید انجام می شود. این تغییرات هم بر خوانایی آن افزوده و هم تراکم بیشتری به خطوط و ستون کلمات می بخشد.

تایپوگرافی در ایران

کاربرد طراحی حروف در ایران نیز به همین گونه بوده است. خط نسخ به خاطر قابلیت های موجود در خود برای ساخت و حروف سربی چاپ سربی مورد استفاده قرار گرفت و در بین خطوط دیگر فقط خط نستعلیق بود که توانست با حفظ تمام کیفیات بصری خود در چاپ سنگی (لیتوگرافی) مورد استفاده قرار گیرد.

البته بعد ها و در عصر جدید با ابداع شیوه های مختلف چاپ و گسترش تکنیکی آن که در بخش های مربوطه و به خصوص با اختراع کامپیوتر و چاپ های دیجیتالی، طراحی فونت های جدید به کمک طراحی و گرافیک آمده و در تمامی حوزه های تایپوگرافی (نویسه نگاری) مورد استفاده قرار گرفته است.

اهداف تایپوگرافی

بررسی آثار تایپوگرافی مبین این نکته است که هدف از تایپوگرافی، ارسال هرچه موثرتر پیام، برقراری ارتباط لازم، ایجاد تفهیم و تفاهم و نفوذ بیشتر در مخاطبین است. همگی این موارد چیزی افزون تر از نوشتاد عادی در خود جای داده است. به طوری کلی در مرحله اولیه اهداف تایپوگرای را می توان به اهداف فرهنگی (آموزشی و پرورشی) اهداف موضوعی و اهداف اقتصادی و تجاری بخش بندی کرد و در مراحل بعدی می توان اهداف ریزتری را برای آن در نظر گرفت از قبلی: 

  1. کشف و تشخیص جنبه های خلاق کاربرد حروف و برقراری ازتباط نوشتاری نه با یک نوع خط بلکه استفاده از اقلام مختلق خطوط.
  2. کمک کردن به درک هر چه بهتر و بیشتر مفاهیم نوشته، تایپوگرافی به دنبال تقویت مفاهیم است نه تکذیب و نادیده گرفتن معنی و ابهام آن و یا از هم گسیختن آن، مقصود اصلی ارتباط است.
  3. غنی و موثر کردن نوشته بیش از حدی که آن نوشته در صورت عادی می تواند غنی و موثر باشد.
  4. کمک به جایگزینی نوشته و موضوع در ذهن و خاطره مخاطب. در تایپوگرافی بیش از انتظاری که از یک نوشته یا حتی تصویر وجود دارد، حال و هوای آن را تغییر داده و در خاطره ها ثبت می کند.
  5. عینی و محسوس کردن موضوع نوشتار. در تایپوگرافی هنرمند می تواند بیش از حدی که موضوع فی نفسه در خود دارد، قبل از خوانده شدن نوشته جنبه های موضوعی آن را به بیننده منتقل نماید.
  6. آسان و سهل الوصول کردن موضوع.
  7. برانگیزی کنجکاوی مخاطب در جهت درک ظرفیت های بصری نوشتاری.

منابع:

حسینی، سید رضا، "شناخت هنر گرافیک" 1391، تهران: مارلیک.

تایکندی، پگاه، "تایپوگرافی و تاریخچه آن"، 1395، وب سایت تیم طراحی و تبلیغات لولسا. https://www.agerin.ir/articles/178-typography

Wikipedia contributors, "Typography," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Typography&oldid=592572736 (accessed February 9, 2014).